ปลายปากกา

          หนังสือดรุณศึกษา ปัจจุบันเป็นตำราเรียนที่ใช้ในการเรียนการสอนในระดับชั้นประถมศึกษา ของหลายโรงเรียนอย่างแพร่หลาย โดยเนื้อหาภายในเล่มจะเป็นกลอนและภาพประกอบสอนเด็ก เนื่องจากความแตกฉานทางภาษานี้เอง สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพจึงโปรดให้ท่าน ฟ.ฮีแลร์ แปลจดหมายของ มองซิเออร์ เดอ วีเซ ว่าด้วยเรื่องโกศาปานไปประเทศฝรั่งเศส โดยราชบัณฑิตสภาได้รวบรวมจัดพิมพ์เป็นเล่มเข้าไปในชุด ประชุมพงศาวดาร โดยแบ่งเป็น 4 ภาค คือ ภาคที่47ถึงภาคที่ 60 โดยใช้ชื่อว่า โกศาปานไปฝรั่งเศส นอกจากท่านจะแปลหนังสือได้ดีแล้ว ยังสอนแปลได้เก่งอีกด้วย ท่านคล่องศัพท์ทุกประเภทไม่ว่าจะเป็น ราชาศัพท์ ศัพท์ศาสนา ศัพท์ในประวัติศาสตร์ หรือวรรณคดี โดยเฉพาะในวรรณคดีไทยท่านถึงกับสอนเวสสันดรชาดกแทนครูภาษาไทย ดร.ป๋วย อึ๊งภากรณ์ กล่าวว่า ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 ท่านเองเป็นเสรีไทย ลงเรือดำน้ำไปโผล่ที่อินเดีย พบเจษฎาจารย์ ฟ.ฮีแลร์ ที่ Ooctacamund บนเทือกเขา Nilgiri ก็ยังมีโอกาสเรียนภาษาไทยกับท่าน ว่า นิลคีรี หรือเขาเขียว และ Ooctacamund ก็คือ อุทกมณฑล หรือเมืองมีน้ำมานั่นเอง ท่านสอนให้นักเรียนอัสสัมชัญเป็นกวีให้รู้จัก โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน เหมือนกับท่าน เพื่อให้เด็กไทยรักในภาษาไทย และรักในมรดกแห่งการประพันธ์ของไทย โดยสอดแทรกไว้ทั้งในเวลาอบรมนักเรียน และจัดทำหนังสือของโรงเรียนอัสสัมชัญ ในนามหนังสือ “อุโฆษสมัย”